Ngoài việc đất bị bỏ hoang, thì tại một số dự án cũng đang xuất hiện tình trạng chậm tiến độ, sử dụng sai mục đích, dẫn đến nhiều tranh chấp, chiếm dụng, gia tăng vấn đề mất trật tự, văn minh đô thị. Quy định tại Luật Đất đai, nếu dự án quá 1 năm không sử dụng đất hoặc chậm tiến độ quá 24 tháng theo tiến độ được duyệt thì sẽ bị thu hồi, nhưng trên thực tế, số dự án được thu hồi rất ít, việc chậm đưa đất vào sử dụng, không đảm bảo tiến độ dự án hay chậm nghĩa vụ tài chính với Nhà nước… đang gây ra nhiều hậu quả đối với kinh tế – xã hội.
Vậy, nguyên nhân thực sự của hiện trạng trên từ đâu? Qua khảo sát, phân tích, nghiên cứu từ thực tiễn, Tòa soạn Sức khỏe & Môi trường triển khai chuyên đề “Nhận diện thực trạng đất dự án bỏ hoang trên địa bàn TP Hà Nội”, qua đó, đưa đến những góc nhìn vĩ mô, đồng thời nêu lên mặt trái của vấn đề này tại một số đơn vị điển hình.
Đất công để xây trường học nhưng lại rao bán chung cư và đem thế chấp ngân hàng
Được cấp để xây dựng công trình phúc lợi xã hội là trường học, khu vui chơi công cộng, nhưng đến nay khu đất vàng 94 Lò Đúc (Hà Nội) vẫn chỉ là bãi đất trống, cỏ mọc um tùm, ảnh hưởng cảnh quan môi trường đô thị, trong khi các cơ sở giáo dục trên địa bàn đang thiếu hụt trầm trọng. Thời gian qua, lại rộ lên thông tin sẽ có 2 tòa chung cư cao cấp 33 - 35 tầng sẽ mọc lên tại đây.
Khu đất 94 phố Lò Đúc trước đây là Nhà máy rượu Hà Nội, năm 2013 được Thủ tướng Chính phủ chấp thuận chủ trương di dời. Theo đó, sẽ thu hồi một phần diện tích ô đất số 94 Lò Đúc của Công ty CP Cồn rượu Hà Nội (Halico) để xây dựng công trình phúc lợi xã hội là trường học, khu vui chơi công cộng.
Tuy nhiên, từ năm 2013 tới nay, khu đất số 94 Lò Đúc vẫn quây tôn kín, chưa thấy dấu hiệu sẽ được xây trường học. Đặc biệt nghiêm trọng hơn, thời gian gần đây xuất hiện thông tin về một dự án tổ hợp chung cư cao cấp sẽ được xây dựng tại địa chỉ 94 Lò Đúc.
Có thể dễ dàng tìm thấy thông tin về dự án này tại một số website về bất động sản. Theo giới thiệu trên các website, lô đất này có diện tích khoảng 8.000 m², với ba mặt tiền trên phố Lò Đúc - Hòa Mã - Nguyễn Công Trứ. Chủ đầu tư dự định xây dựng hai tòa tháp cao 33 tầng và 35 tầng, với bốn tầng hầm, quy mô 500 căn hộ cao cấp và 150 căn hộ officetel, diện tích các căn hộ dao động từ 51m² đến 120m²… Trong khi đó, theo quy hoạch nhà cao tầng bốn quận nội đô lịch sử, khu vực này hạn chế nhà cao tầng.
Theo quy hoạch phân khu đô thị H1-4 tỷ lệ 1/2.000 khu vực nội đô lịch sử, khu đất 94 Lò Đúc nằm trong ô quy hoạch A2 có 2 trường học được xây dựng ở số 94 Lò Đúc và 67 Ngô Thì Nhậm. Đây là 2 ô đất lân cận nhau cách phố Thi sách kéo dài.
Cụ thể, khu đất 67 Ngô Thì Nhậm do Tập đoàn Dệt may và Công ty dệt kim Đông Xuân quản lý, thực hiện dự án; tổng mặt bằng 1/500 đã được Sở Quy hoạch và Kiến trúc chấp thuận tại Công văn số 1132 ngày 20/5/2009, trong đó có xác định ô đất số 02 để xây trường học khoảng 4.000m2.
Còn ô đất 94 Lò Đúc do Công ty Cồn rượu Hà Nội quản lý, hiện được giao cho Công ty Thiên Bình đang nghiên cứu lập dự án; tổng mặt bằng 1/500 của khu đất đã được Sở Quy hoạch và Kiến trúc chấp thuận tại Công văn số 1724 ngày 2/6/2011, trong đó ô đất ký hiệu 09-TH được xây dựng trường học có diện tích khoảng 3.535m2.
Tại kỳ họp HĐND thành phố Hà Nội vào ngày 5/7/2013, UBND thành phố đã thống nhất thu hồi hai ô đất và giao UBND quận Hai Bà Trưng làm chủ đầu tư để xây trường học.
Trong đó, khu đất 67 Ngô Thì Nhậm rộng 4.000 m² đã có quy hoạch 1/500 và do Tập đoàn Dệt may Việt Nam cùng Công ty Dệt kim Đông Xuân quản lý, thực hiện dự án xây trường học.
Còn ô đất 94 Lò Đúc do Halico quản lý nhưng hiện giao cho Công ty TNHH Đầu tư Kinh doanh và Phát triển đô thị Thiên Bình (Công ty Thiên Bình) nghiên cứu lập dự án.
Được biết, Công ty Thiên Bình thành lập ngày 4/6/2013, chỉ một tháng trước thời điểm UBND thành phố đã thống nhất thu hồi hai ô đất trên. Công ty đăng ký trụ sở tại chính số 94 Lò Đúc. Tới ngày 2/5/2019, công ty đã có bảy lần thay đổi ĐKKD và hiện có vốn điều lệ 1.100 tỷ đồng.
Đáng chú ý, người đại diện pháp luật của Công ty Thiên Bình nắm giữ tới 99% cổ phần. Người này là ông Đỗ Anh Dũng, có thông tin cá nhân trùng với Chủ tịch Tập đoàn Tân Hoàng Minh - một tập đoàn đang phát triển nhiều dự án căn hộ hạng sang và cao cấp trên đất Thủ đô.
Ngạc nhiên hơn là, dù chưa được xây dựng, khu đất này đã có tới hai lần được Công ty Thiên Bình thế chấp tại Ngân hàng TMCP Sài Gòn Hà Nội (SHB) Chi nhánh Hoàn Kiếm và Chi nhánh Bắc Ninh.
Cụ thể, ngày 25/2/2014, Công ty Thiên Bình ký hợp đồng thế chấp số 210/2014/HĐTCTL-BTB/SHB.BN với SHB Chi nhánh Bắc Ninh. Tài sản thế chấp là Quyền tài sản phát sinh từ Hợp đồng hợp tác đầu tư số 02/2014/HĐ/TB-TS ký giữa Công ty Thiên Bình và Công ty TNHH Đầu tư Xây dựng Thái Sơn ngày 25/1/2014. Bao gồm toàn bộ Dự án tổ hợp công trình văn phòng, khách sạn, trường học, trung tâm thương mại - Công trình CT1 tại 94 Lò Đúc (Hai Bà Trưng, Hà Nội).
Tới tháng 12/2018, Công ty Thiên Bình tiếp tục thế chấp dự án 94 Lò Đúc tại SHB Chi nhánh Hoàn Kiếm. Ở lần thế chấp này, hạn mức cho vay lên tới hơn 237 tỷ đồng. Theo nội dung Hợp đồng số 239/2018/HĐTC-BTB/SHB.111200 ngày 29/12/2018, thì chủ đầu tư đã thế chấp: Quyền tài sản phát sinh từ Dự án “Tổ hợp công trình văn phòng, khách sạn, trường học, trung tâm thương mại” tại số 94 Lò Đúc (phường Phạm Đình Hổ, quận Hai Bà Trưng, Hà Nội).
Được chấp thuận cấp phép để xây dựng trường học nhưng tại sao, khu đất tại 94 Lò Đúc lại được thế chấp với tên gọi “Tổ hợp công trình văn phòng, khách sạn, trường học, trung tâm thương mại”? Điều này chưa phù hợp với quy hoạch chung của UBND TP. Hà Nội đưa ra vào năm 2016 khi không cho phép tuyến phố Lò Đúc - Kim Ngưu không được xây dựng công trình cao tầng.
Một thực tế nữa là, đến nay, dự án 94 Lò Đúc chưa thành hình, vậy tại sao công ty Thiên Bình vẫn có thể thế chấp ngân hàng để vay vốn đến 2 lần. Liệu việc làm này đã đúng về mặt pháp lý để thế chấp ngân hàng vay vốn hay chưa?
Có quá nhiều câu hỏi được đặt ra với thực trạng đáng lo trên: Vì sao suốt nhiều năm nhận đất nhưng đến nay trường học vẫn chưa hình thành? Bao giờ đất tại 94 Lò Đúc mới xây trường học? Tại sao được chấp thuận để xây trường nhưng lại quảng cáo, rao bán chung cư cao cấp? Một dự án vẫn chưa hình thành lại vẫn có thể thế chấp ngân hàng vay đến 2 lần? Dự án hình thành từ đất công này, lại có dấu hiệu trở thành tài sản tư nhân đem thế chấp tại ngân hàng? Dự án 94 Lò Đúc có liên quan gì tới Tập đoàn Tân Hoàng Minh hay không hay chỉ cá nhân ông Đỗ Anh Dũng?
Thiết nghĩ, UBND TP Hà Nội và các cơ quan chuyên môn cần sớm vào cuộc, kiểm tra, làm rõ những sai phạm tại đất vàng 94 Lò Đúc để có hình thức xử lý đúng quy định pháp luật. Đồng thời, cần có biện pháp phù hợp để ngăn chặn tránh trường hợp để lãng phí đất vàng kéo dài, gây thất thoát tài nguyên quốc gia.
